25 λέξεις #8

Κυβερνοπολιτικός: «Η ανάπτυξη εκτινάσσεται στα ύψη».

Αντιπολιτευτικός: «Απλά κάνει τραμπολίνο».

Επιστήμονας: «Ένα είδος Φάτα Μοργκάνα».

Μετεωρολόγος: «Απλά θα βρέξει».

Ερωτευμένος: «Σάλτο-μορτάλε στην αγκαλιά της!»

Συννεφόσπιτο: «Κλείσε το πορτατίφ, μαζεύονται άνθρωποι»...

Μια φωτογραφία και ένα ΚΕΙΜΕΝΟ, είχαν σαν άθροισμα 21 ολιγόλεκτες λεζάντες. Όλες υπέροχες και με διαφορετικές προεκτάσεις στην καθηλωτική φωτογραφία της Μαρίας Νικολάου.  Το παιχνίδι με τις εικόνες και τις λέξεις είναι μια αφορμή να συναντηθούμε στο χώρο της Μαρίας και να ζήσουμε μια μικρή περιπέτεια στο μαγικό κόσμο των λήψεών της. Ευχαριστώ πολύ τους συμπαίκτες μου και σ’ αυτό τον κύκλο παιχνιδιού και εύχομαι να συνεχίσουμε ν’ ανοίγουμε παράθυρα στη φαντασία και στη σκέψη μας. 

Με την Μαρία να μας δίνει το σύνθημα, με ένα "κλικ"...

Μενού εξορίας και πλυντήρια ιστορίας

Όταν βρέθηκα πριν λίγα χρόνια στη Μακρόνησο, στην καθιερωμένη ετήσια επίσκεψη που οργανώνει η Πανελλήνια Ένωση Κρατουμένων Αγωνιστών Μακρονήσου (Π.Ε.Κ.Α.Μ.), πήρα φεύγοντας μαζί μου λίγο θυμάρι και τα σκαμμένα πρόσωπα των ανθρώπων που ταξίδεψαν ως εκεί για να προσκυνήσουν, να θυμηθούν τις μέρες που τα πολυβολεία ξέρναγαν θάνατο, να μνημονεύσουν τους χαμένους συντρόφους τους και να φύγουν συγκινημένοι απ’ το μικρό λιμάνι του νησιού. 

Στη σιωπηλή πεζοπορία μας ως το εμβληματικό άγαλμα του Μακρονησιώτη Δεσμώτη,  άκουγες μόνο αναστεναγμούς, σιγανούς για να μη ταράξουν την ιεροσύνη του τόπου. Ο αέρας μύριζε έντονα αλμύρα και θυμάρι κι ανεβαίνοντας την κακοτράχαλη διαδρομή ως το μνημείο, το δέος και η συγκίνηση κορυφωνόταν. Σε κάθε απομεινάρι του πιο φρικαλέου τόπου της σύγχρονης ιστορίας μας, ένιωθες έντονα την παρουσία των χιλιάδων βασανισμένων ψυχών. Το μεγάλο κτίριο με τους αρτοκλίβανους, το μικρό θεατράκι, το σημείο που σφαγιάστηκαν εν ψυχρώ τριακόσιοι φαντάροι του Α’ ΕΤΟ, τα μισογκρεμισμένα σπίτια, μια υπαίθρια εκκλησία, τα σκουριασμένα κουφάρια αυτοκινήτων και τα διάσπαρτα ερείπια που –παρά το ότι το νησί έχει χαρακτηριστεί ως προστατευμένο μνημείο- έχουν αφεθεί στη φθορά του χρόνου και της ανθρώπινης αδιαφορίας.

 Μια λιτή ξύλινη επιγραφή, στη μνήμη του Δημήτρη Τατάκη (μέλος του ΚΚΕ & του ΕΑΜ Ναυτικών). Είχε στοιχηματίσει με τους βασανιστές του πως δεν θα υπογράψει δήλωση. Τήρησε το λόγο του και τίμησε τα ιδανικά του. Ξεψύχησε δεμένος πάνω σ’ ένα σιδερένιο πάσαλο, μετά από 33 μέρες. Ένας απ’ τους χιλιάδες ήρωες που μαρτύρησαν σ’ αυτόν τον τόπο. Και που παρά τα μεσαιωνικά βασανιστήρια και την απόλυτη εξαθλίωση που βίωσαν, δεν σταμάτησαν στιγμή να πασχίζουν παλληκαρήσια να κρατηθούν όρθιοι και να διατηρούν τη συντροφικότητα μεταξύ τους.

 Στην Αγίων Ασωμάτων στο Θησείο, λειτουργεί απ’ το 2007 το Μουσείο Μακρονήσου. Μια μικρή περιήγηση με την ακούραστη συντροφιά του πρώην εξόριστου Γρηγόρη Ριζόπουλου, [Αρχιτέκτονας & γλύπτης του «Δεσμώτη Μακρονησιώτη», καθώς και  πρόεδρος του ΠΕΚΑΜ], είναι μια σπάνια ευκαιρία για επαφή με την ιστορία. Μέσα από φωτογραφικό υλικό, βιβλία, αντικείμενα που κατασκεύαζαν οι κρατούμενοι, κειμήλια απ’ τα στρατόπεδα, γράμματα και κάρτες κρατουμένων, οι ήρωες και οι θυσίες τους αποκτούν υπόσταση και διεκδικούν το αυτονόητο. Ιστορική επίγνωση και τιμωρία των απανταχού «Μπαϊρακτάρηδων»

 Αμφιβάλλω αν οι εκδρομείς των βορείων προαστίων που οργάνωσαν πρόσφατα εκδρομή (σικ) στη Μακρόνησο, έχουν επισκεφτεί ποτέ το Μουσείο, έχουν διαβάσει την ιστορία του νησιού, έχουν αντικρύσει στα μάτια κάποιον απ’ τους επιζήσαντες ή έχουν γίνει κοινωνοί σε μαρτυρίες για τις μέρες εκείνες. Αν γνωρίζουν την Ζωζώ Πετροπούλου, την Πότα Κακαβά, την Αλέκα Παϊζη και την Κατίνα Σηφακάκη.  Αν τα μεζεδάκια της ιστορίας που τους κέρασε ένα βιβλιοπωλείο κι ένα κηφισιώτικο  κέτερινγκ, χόρτασαν επαρκώς τη γαστρονομική τους πείνα. Γιατί για πνευματική, ούτε λόγος! Τι να σου κάνει άλλωστε  ένα «Μενού εξορίστων», όταν η πνευματική παχυσαρκία έχει χτυπήσει μαύρο; Προφανώς θα ήταν ένα σύντομο διάλειμμα, μια δίαιτα εξπρές, πριν επιστρέψουν στη γαστρονομική πανδαισία και την ιστορική αμεριμνησία του μικρού τους, ασήμαντου μικρόκοσμου.

Τουλάχιστον ας μη λερώνουν τους τόπους αυτούς. Καλύτερη η άγνοια της ιστορίας, παρά η παραχάραξή της.

Για την ιστορία: Ένα αντίστοιχο «Μενού Εξορίας» είχε φιλοξενηθεί στο  γκαιμπελικής σχολής δημοσίευμα, της φιλοναζιστικής εφημερίδας «4η Αυγούστου» (αρ. φύλλου 38, Σεπτέμβριος 1967) με τίτλο: «Αποκλειστικόν ρεπορτάζ 4ης Αυγούστου - Γυάρος».

 «Παιχνίδια και γέλια με την θάλασσαν, βουτιές και πατητές, ηλιοκαμένα σώματα και κρέμες προστατευτικές δια την ηλιοθεραπείαν. Οι όρμοι το πρωί έχουν την εικόνα πλαζ. Οι κρατούμενοι κάνουν ηλιοθεραπείαν, γυμναστικήν ή κολυμβούν. Πολλοί εξ αυτών διαθέτουν αναπνευστήρας, βατραχοπέδιλα και όπλα δι’ υποβρύχιον ψάρεμα, εις το οποίον επιδίδονται ελευθέρως. Η νήσος έχει άφθονον ψάρι και δεν είναι λίγοι εκείνοι, οι οποίοι γυρίζουν εις τους θαλάμους των με το δίχτυ των γεμάτο».

"Φάλαγγα στην κορυφή": σχέδιο με σινική μελάνι του Γ. Φαρσακίδη

«Αλλά και η συμπεριφορά των δεσμοφυλάκων είναι υποδειγματική. Τα μεγάφωνα καλούν τους φυλακισμένους λέγοντας: ‘Παρακαλούμε τον κύριο τάδε…’. Χαρακτηριστικόν επίσης της ευγενείας, η οποία επικρατεί εις το στρατόπεδον είναι το ότι, εφόσον κληθούν κρατούμενοι δι’ υποθέσεις των εις τας αρμοδίας υπηρεσίας, ουδέποτε ίστανται ορθοί κατά το διάστημα της εκεί παραμονής των. Πάντοτε τους προσφέρεται κάθισμα».

"Μακελειό στη Χαράδρα": Χαρακτικό του Γ. Φαρσακίδη

 Μόνο ένα παράπονο ακούστηκε από τους 2.000 κρατούμενους. Ήταν η διαμαρτυρία της βουλευτού της ΕΔΑ Μαρίας Καραγιώργη, για την προμήθεια κάποιων ειδών. Ο διοικητής του στρατοπέδου έσπευσε να καθησυχάσει τους δαιμόνιους «ρεπόρτερ» που έκαναν έρευνα στο νησί. Κατ’ αυτόν, οι κρατούμενες ζητούσαν «εσώρουχα μαύρου χρώματος με δαντέλα, μπικίνι, μπικουτί, ρόλεϊ και λακ για τα μαλλιά, μαγιό ‘ντε πιες’, λάδι ηλίου διαφορετικής μάρκας από το της καντίνας και άλλα παρόμοια».

"Tο καψόνι της ορθοστασίας": Σχέδιο του Γ. Φαρσακίδη 

Αυτή ήταν η μοναδική «δημοσιογραφική» μαρτυρία για την Γυάρο. Οι δαιμόνιοι «δημοσιογράφοι» που εξασφάλισαν την άδεια της χούντας να επισκεφτούν και να περιγράψουν το κάτεργο αυτό, ήταν δύο στελέχη του «Κόμματος 4ης Αυγούστου», έμπιστοι του Κώστα Πλεύρη, ο οποίος τότε ήταν τσιράκι του στρατηγού Λαδόπουλου. Ο Σπύρος Μανωλόπουλος, περιφερειακός διοικητής Θεσσαλονίκης της οργάνωσης του Πλεύρη και ο Πολύδωρος Δάκογλου, στέλεχος της ηγεσίας και ιδρυτής μετά την αποκατάσταση της δημοκρατίας, του χουντικού ΕΝΕΚ.

Κάποια ονόματα μας είναι γνώριμα νομίζω…

 [περισσότερο φωτογραφικό υλικό: http://makronissos.net/makronissos/literature/?lang=el]

Τα θέματα των εξετάσεων

Τη Δευτέρα δίνουν το πρώτο τους μάθημα στις πανγονεϊκές εξετάσεις. Έκθεση. Της έβαλα στο χέρι ένα χαρτάκι να το αποστηθίσει και να το θυμάται την κρίσιμη ώρα.

«Σ’ αγαπάω ρε μάνα!»

Θα πέσει σίγουρα αυτό το θέμα. Να το διαβάσεις καλά. Θυμάσαι όταν ήσουν μικρή και με πήγαινες βόλτα τις Κυριακές που δεν δούλευες; Που σε ρώταγα γιατί δεν φοράς κι εσύ τακούνια όπως οι άλλες μαμάδες; «Μα, για να είμαστε στο ίδιο ύψος αγάπη μου!», έλεγες και γελούσες. Μέχρι που παρατήρησα τα πόδια σου. Πόσο πρησμένα ήταν απ’ την κούραση! Σε κρατούσα σφιχτά απ’ το χέρι για να νιώθω ασφαλής. Όταν άρχισε να χαλαρώνει το χέρι μου στο δικό σου, νόμιζες πως σ’ αγαπώ λιγότερο και πως δεν σ’ έχω πια ανάγκη. Ήταν που δοκίμαζα τα πρώτα μου βήματα, δίχως τις βοηθητικές ρόδες σου.  Ήρθε η ώρα να σου σφίξω εγώ το χέρι και να σε περάσω με ασφάλεια απέναντι, στη μεγάλη λεωφόρο. Στην ενήλικη ζωή μου.

 Στον πατέρα μου έδωσα μια σύντομη περίληψη των διδαγμένων κεφαλαίων που μου έμαθε με αγάπη και προσήλωση.

«Μπορεί να καυγαδίζουμε διαρκώς και να διαφωνούμε σε πολλά. Πάντα όμως καμάρωνα για σένα. Γιατί μου έμαθες  να έχω τη δική μου γνώμη και να τολμώ να την εκφράζω. Και για κείνα τα βράδια που γύριζες κουρασμένος απ’ το μηχανουργείο, με τη βρώμικη φόρμα και τα λιγδιασμένα χέρια και καθόσουν πλάι μου να πούμε μαζί την ιστορία και τη γεωγραφία. Κι ας έκλειναν τα μάτια σου απ’ την κούραση κι ας μην είχες βάλει μπουκιά όλη τη μέρα στο στόμα σου. Όταν μεγάλωσες λίγο, κατάλαβα γιατί με άφηνες πάντα να σε νικάω στο ποδόσφαιρο. Γιατί άφηνες πάντα ανοχύρωτο το τέρμα σου. Γιατί δεν φόρεσες ποτέ κολλαριστό κουστούμι κι αστραφτερά παπούτσια. Δεν με νοιάζει αν δεν σπούδασες, να το θυμάσαι αυτό. Μου φτάνει που υπήρξες το πρότυπό μου κι ο αγαπημένος μου ήρωας. Που μου άφησες χώρο να ψηλώσω και να σε ξεπεράσω στο μπόι. Στην ξύλινη κάσα που σημείωνες με το μολυβάκι σου το ύψος μου, είναι χαραγμένες οι θυσίες και οι αντοχές σου. Απ’ αυτήν την τελευταία χαρακιά σου, θα συνεχίσω να μετράω τη ζωή μου… 

Σ’ ευχαριστώ ρε πατέρα!»

Γραμμένο με πολλή αγάπη και θαυμασμό για τους γονείς που δίνουν καθημερινά εξετάσεις κι αριστεύουν. Μπορεί να μην έχουν πτυχία και περγαμηνές, αλλά μονάχα με το ένστικτο και τις ισχνές δυνατότητές τους, ανταποκρίνονται με συνέπεια κι επιτυχία στο γονεϊκό ρόλο τους.

Αφορμή για το κείμενο, ήταν η λευκή κόλα που μας προέτρεψε να βγάλουμε η Αριστέα και να γράψουμε για την «Κοινωνία -  ώρα αγάπης» Την ευχαριστώ θερμά για το προειδοποιημένο διαγώνισμα που μας έβαλε.

Photos