Ο «κυρ-Γιώργης» μας εκπαιδεύει

Πριν 32 χρόνια, πέθανε ολομόναχος στο μικρό διαμέρισμά του στη λεωφόρο Αλεξάνδρας. Ήταν  Μεγάλη Τρίτη, τον Απρίλη του 1984.

Το έλεγε πάντα με καμάρι πως καταγόταν από το Διακοφτό. Εκεί ξεκίνησε και την  καριέρα του, ανεβάζοντας σε μικρή ηλικία  θεατρικές παραστάσεις με αυτοσχέδια σκηνικά και πρωταγωνιστές τους συνομήλικους συγχωριανούς του. Οι γονείς του ήταν αντίθετοι στην προοπτική να γίνει θεατρίνος. Από το 1929, όταν τελείωσε το εξατάξιο γυμνάσιο και για έξι χρόνια, προσπαθούσε να τους πείσει να τον αφήσουν να πάει στην Αθήνα να σπουδάσει. Τελικά, μεταχειρίστηκε ένα τέχνασμα: Έβαλε τον παπά της εκκλησίας του Αγίου Τρύφωνα να ζητήσει από τους θεοσεβούμενους γονείς του να του επιτρέψουν να σπουδάσει σε ιεροδιδασκαλείο της Αθήνας. Τα κατάφερε τελικά  και το 1938 αποφοίτησε απ’ τη δραματική σχολή του Εθνικού Θεάτρου με άριστα. Κι ας τον είχαν κόψει αρχικά  στις εισαγωγικές εξετάσεις, επειδή πρόφερε βαθιά το λάμδα και το σίγμα. Όταν ο Αιμίλιος Βεάκης έστειλε συγχαρητήριο τηλεγράφημα στους γονείς του για το δίπλωμα, αυτοί νόμισαν ότι ο Βεάκης ήταν διευθυντής του ιεροδιδασκαλείου και έσπευσαν με χαρά να δείξουν το τηλεγράφημα στους συγχωριανούς. Προς δυσάρεστη έκπληξή τους όμως, κάποιοι γνώριζαν στο Αίγιο το όνομα του μεγάλου αυτού ηθοποιού κι έτσι έγιναν τα αποκαλυπτήρια. Για πολλά χρόνια η αντιμετώπιση που είχε ο Διονύσης από συγγενείς και συγχωριανούς ήταν απαξιωτική έως και εχθρική.

Το 1940, ο Διονύσης υπηρετεί ως λοχίας στην πρώτη γραμμή του ελληνοαλβανικού μετώπου και παίρνει μέρος σε μεγάλες μάχες. Πολύ αργότερα, όταν ο πόλεμος ήταν μια μακρινή ανάμνηση απ’ το παρελθόν, είχε πει σε συνέντευξή του: «Δεν ξεχνιούνται όσα χρόνια και αν περάσουν. Πώς να σβήσει από τη μνήμη μου η εξόρμησις στο ύψωμα του Αγ. Αθανασίου στη Χειμάρα; Ανεβήκαμε με χέρια και πόδια, πολεμώντας με πέτρες. Είχα, θυμάμαι, πέντε φυσίγγια επί 20 ώρες. Εκεί που είχαμε σκαρφαλώσει, δεν μπορούσαν να μας φτάσουν τα μεταγωγικά. Κι εμείς πολεμούσαμε με πέτρες». Βγήκε  τελικά ζωντανός απ’ την πρώτη γραμμή του μετώπου και μετά τη συνθηκολόγηση επέστρεψε στο Διακοφτό, με μόνο διαθέσιμο μέσο …τα πόδια του.

 Στην ταινία «Το Ξύλο Βγήκε από τον Παράδεισο» ο Σακελλάριος είχε πρόβλημα στη σκηνή με τα χαστούκια που δεν του έβγαιναν πιστευτά. Ούτε ο Ορέστης Μακρής, ούτε ο Τσαγανέας, ούτε ο Γαβριηλίδης μπορούσαν να δώσουν χαστούκι σωστά και με δύναμη. Οπότε μπαίνει ο Παπαγιαννόπουλος και λέει του Σακελλάριου. «Φέρε μία να της δώσω εγώ χαστούκι» και φραπ! το πέτυχε με την πρώτη. «Δόξα σοι ο Θεός!», λέει ο Σακελλάριος και γυρνάει προς τα 300 περίπου κορίτσια που συμμετείχαν στην ταινία: «Ποια θέλει να είναι η επόμενη;» Μέχρι τότε όλες ήθελαν για να κερδίσουν το γκρο πλαν, μετά όμως το χαστούκι του Παπαγιαννόπουλου, μόνο μία προσφέρθηκε. Φραπ! δίνει μία ο Παπαγιαννόπουλος και της βγάζει ένα δόντι. «Α, δεν πειράζει...», είπε η κοπέλα, «...ήταν χαλασμένο και θα πήγαινα στον οδοντίατρο να το βγάλω».

Στην ιστορική παράσταση «Το μεγάλο μας τσίρκο» του Ιάκωβου Καμπανέλλη, ο Διονύσης  παίζει τέσσερις ρόλους. Του Βυζαντινού ζητιάνου, του Ελευθέριου Βενιζέλου, του Καραγκιόζη και του Γέρου του Μοριά. Ως Θόδωρος Κολοκοτρώνης, κατέβαινε απ’ το βάθρο του αγάλματός του για να εμψυχώσει τους Έλληνες να διεκδικήσουν την ελευθερία τους. Το τέλος του ρόλου του τον έβρισκε πάντα βουρκωμένο. Μαζί του κι οι θεατές που –εν μέσω δικτατορίας (Ιούνιος 1973)- διψούσαν για ελευθερία λόγου και πολιτική σάτιρα. Σ’ όλη τη διάρκεια των παραστάσεων έγινε λαϊκό προσκύνημα. Οι πρωταγωνιστές της ιδέας και της υλοποίησης -Τζένη Καρέζη και Κώστας Καζάκος- κατάφεραν να ξεγελάσουν τη λογοκρισία της χούντας και πήραν την άδεια για ν’ ανέβει η παράσταση στο καλοκαιρινό «Αθήναιον» της Πατησίων, απέναντι απ’ το Μουσείο. Έχοντας απίστευτη απήχηση στο κοινό, το έργο αυτό ξεπέρασε τα στενά θεατρικά όρια και αποτέλεσε πολιτικό γεγονός. Παρά την καθημερινή παρουσία εσατζήδων για να τρομοκρατήσουν  τον κόσμο, η παράσταση έγραψε ιστορία. 24 ηθοποιοί, μουσική του Σταύρου Ξαρχάκου και στο τραγούδι ο αξέχαστος Ξυλούρης. Τα συνθήματα απ’ τα πανό της παράστασης υιοθέτησαν οι φοιτητές στην εξέγερση του Πολυτεχνείου, λίγους μήνες αργότερα.

Απ’ τον «Βασιλιά Ληρ» του Σαίξπηρ το 1938, μέχρι το θρυλικό «Ταξίδι στα Κύθηρα» το 1984, συμμετείχε σε 136 ταινίες, θεατρικά έργα και τηλεοπτικές εκπομπές. Κατά τραγική ειρωνεία, η αυλαία στις ζωές των δύο πρωταγωνιστών της ταινίας του Αγγελόπουλου,  συνέπεσε την ίδια χρονιά.

Για την ιστορία, ο Αγγελόπουλος βρήκε τον Κατράκη στο νοσοκομείο και του πρότεινε να παίξει στην ταινία που ετοίμαζε. Ο Μάνος δάκρυσε: «Θέλω να το κάνω, έστω κι αν πεθάνω. Μόνο που δεν ξέρω αν σου κάνω. Μπορεί να μου συμβεί κάτι. Εάν το ρισκάρεις εσύ, εγώ το ρισκάρω». Ο Αγγελόπουλος δίχως δεύτερη σκέψη απάντησε: «Το ρισκάρω!». Όταν πήγαν τον Μάνο στις Κάννες για να δει την ταινία, στη διάρκεια της προβολής είχε συγκινηθεί πάρα πολύ. «Νομίζω ότι είναι το καλύτερο πράγμα που έχω κάνει». Λίγο καιρό μετά πέθανε. Η ταινία βραβεύτηκε στο Φεστιβάλ Καννών και στο Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης το 1984. Ο Διονύσης δεν πρόλαβε να ζήσει την εμπειρία της βράβευσης. Είχε φύγει λίγους μήνες πριν τον Μάνο, που πέθανε τον Σεπτέμβρη.

Απ’ όλες τις επικές ατάκες του αγαπημένου μας Νιόνιου, κρατάω την πιο συγκλονιστική, προς τον πολιτικό του αντίπαλο Μάνο Κατράκη: 

«Χάσαμε κι οι δυο!...» 

Όλος ο παραλογισμός του εμφυλίου και της εξορίας, οπτικοποιείται σ’ αυτή τη φράση, αποτυπωμένη με συγκλονιστικό τρόπο απ’ τον Παπαγιαννόπουλο.

[υλικό & φωτογραφίες για την ανάρτηση, αντλήθηκαν από πηγές στο διαδίκτυο και προσωπικά αναγνώσματα]