“Σώπα, μη μιλάς…” [*]

 

Σε κάθε κακοποιητική σχέση υπάρχει ένα μοτίβο συμπεριφορών που υιοθετεί ο  εκάστοτε θύτης. Και αναφέρομαι σε κάθε είδους κακοποίηση. Από σωματική έως λεκτική και ψυχολογική. Η τελευταία βέβαια δεν μπορεί να στοιχειοθετηθεί επαρκώς και να καταγγελθεί. Γι’ αυτό και οργιάζει ανεξέλεγκτα. Όσοι και όσες έχουν υποστεί μιας μορφής κακοποίηση στη ζωή τους, ενδεχομένως να μπορούν να αναγνωρίσουν το μοτίβο αυτό. Όχι μόνο σε προσωπικό αλλά και σε συλλογικό επίπεδο.

Το πρώτο στάδιο: Δήθεν ευθιξία που τη διαδέχεται δακρύβρεχτη ερμηνεία που παραπέμπει σε ασπρόμαυρο ελληνικό δράμα με Μάρθα Βούρτση και Νίκο Ξανθόπουλο. Ο στόχος είναι σαφής: οίκτος και συγχώρεση απ’ το θύμα. Οι πιο συχνές φράσεις είναι κάπως έτσι:

«Σοβαρά τώρα; Πιστεύεις ότι ΕΓΩ ήθελα να σου κάνω κακό; Κάνεις λάθος. Το ξέρεις πως κατά βάθος δεν είμαι σκάρτος άνθρωπος. Στ’ ορκίζομαι πως δεν θα ξαναγίνει. Π Ο Τ Ε! Τα παιδιά δεν τα σκέφτεσαι; Οι γονείς σου δεν θα τ’ αντέξουν αν ΜΕ χωρίσεις. Θα τους στείλεις μια ώρα νωρίτερα στον τάφο. Θα τα τινάξεις όλα στον αέρα για μια παρόρμηση της στιγμής; Ας γίνει το θέλημά σου, να ξέρεις όμως πως ό,τι κι αν πάθω, το κρίμα στο λαιμό σου. Δεν ήθελα να σ’ το πω, αλλά να ξέρεις πως βοήθησα τ’ αδέρφια σου όταν είχαν ανάγκες. Θα τους είχαν κατασχέσει το μαγαζί, αν δεν έμπαινα εγώ εγγυητής. Κι όταν χειρουργήθηκε η μάνα σου, εγώ δεν έτρεξα να δώσω αίμα;»

Το δεύτερο στάδιο: Τώρα παίζει από άμυνα έως ήπια επίθεση. Είναι μια αναγνωριστική φάση για να ζυγίσει τη διάθεση του θύματος και να διαλέξει τα όπλα που θα χρησιμοποιήσει. Το ζητούμενο είναι να διαστρεβλώσει παντελώς την αλήθεια και ο θύτης να αμφιβάλει αν όντως έχει το δίκιο με το μέρος του:

«Τολμάς και με αμφισβητείς; Μη με προκαλείς. Κι αν θέλεις να ξέρεις, εσύ το προκάλεσες. Ποιος άλλος είναι ικανός να μπει στη ζωή σου; Μετά από μένα, το χάος! Αν θέλεις πόλεμο, θα τον έχεις. Θα σε χτυπήσω εκεί που πονάς. Δεν θα σ’ αφήσω σε χλωρό κλαρί, να το ξέρεις. Ο δικηγόρος μου θα σου πάρει και το βρακί που φοράς. Λυπάμαι τον εαυτό μου και τις θυσίες που έκανα γι’ αυτή τη σχέση. Έπρεπε να είχα ακούσει τους φίλους μας που με προειδοποιούσαν για το χαρακτήρα σου. Ιερό και όσιο δεν έχεις, κάτι τέτοια άτομα απειλούν το θεσμό της οικογένειας…»

Το τρίτο και τελευταίο στάδιο, αυλαία: Με ύφος αρχαίας Σπαρτιάτισσας ρίχνεται στην ολομέτωπη επίθεση: Ή ταν ή επί τας. Kι όποιον πάρει ο χάρος. Διαθέτει την πονηριά να αναγνωρίσει πως έχει στριμωχτεί σε αδιέξοδο και έχει εκτεθεί ανεπανόρθωτα. Αυτό που δεν διαθέτει όμως είναι η αξιοπρέπεια και το τσαγανό να αναλάβει ευθύνες και να πληρώσει το τίμημα. Θα χρησιμοποιήσει τα πιο ευτελή μέσα για να ρίξει λάσπη στο θύμα του, θα βγάλει λάδι τον εαυτό του και θα εξαπολύσει μύδρους σ’ όσους τού γυρνούν την πλάτη. Ξέρει πως δεν έχει να χάσει τίποτα πια, οπότε παίζει τα ρέστα του, ελπίζοντας πως θα τη βγάλει και πάλι “καθαρή”. Γιατί μ’ αυτή την υπεροπτική πεποίθηση ζει. Πως είναι ανώτερη ύπαρξη. Προορισμένη για να επιβάλλεται και να χειραγωγεί. Πως οι άνθρωποι που τον περιβάλλουν είναι χαμηλής ευφυίας και αξίας. Άρα η κακοποίησή τους, ή και ο αφανισμός τους, είναι άνευ σημασίας. Άσε που, στην τελική, ίσως είναι ευεργετικό για την κοινωνία να ξαλαφρώνει από υποδεέστερα όντα. Kαι φυσικά, ως γνήσιο θρασύδειλο ανθρωπάριο, έχει προετοιμάσει και τα δύο σενάρια για την τελευταία πράξη στο δράμα του. Το λέει κι ο μέγας σφαγέας της ανθρωπότητας στο βιβλίο του:

«Αν νικήσεις, δεν χρειάζεται να δώσεις εξηγήσεις. Αν νικηθείς, καλύτερα να μην είσαι εκεί για να δώσεις εξηγήσεις» Αδόλφος Χίτλερ

Το παράδειγμα μπορεί να φαίνεται ακραίο. Ωστόσο, κάθε τέτοια “μικρή οικογενειακή ιστορία” είναι και μια μικρογραφία της μεγάλης εικόνας. Οι ήρωές της, θύτες και θύματα, είναι η αντανάκλαση μιας κοινωνίας που αιμορραγεί. Οι χειριστικές συμπεριφορές εξουσίας μπορεί να εκφράζονται κι εκεί έξω. Εκτός του οικογενειακού μας κάδρου. Απ’ τον εργοδότη μας, μέχρι και τον κυβερνήτη μας. Και το μοτίβο παραμένει το ίδιο. Φτάνει να ανακαλέσουμε πώς ξεκίνησε η υπόθεση του εγκλήματος στα Τέμπη και πώς καταλήγει σήμερα, δύο χρόνια μετά. Αντί μιας έμπρακτης συγγνώμης, ένα μονίμως τεντωμένο δάχτυλο που ξερνάει φόβο, μίσος και απειλές.

Το να μην αφήνουμε τον εαυτό μας έρμαιο στα πάσης φύσεως θηρία, είναι προσωπικό μας καθήκον. Και το να γυρνάμε αδιάφοροι την πλάτη στα εγκλήματα που συντελούνται δίπλα μας, είναι ξεκάθαρα συνενοχή.

Κοντός ψαλμός αλληλούια. Το ραντεβού μας με την ιστορία είναι στους δρόμους, στις 28 του μήνα. Και το στοίχημά μας είναι ένα: να ορθώσουμε το ανάστημά μας στη συλλογική δυστοπία που κάποιοι μάς καταδίκασαν να ζούμε.

Ίσως έτσι σπάσουμε επιτέλους και το στερεότυπο απόστημα: «Σώπα. Να κοιτάς τι γίνεται μονάχα πίσω απ’ την πόρτα μας. Μην ασχολείσαι με τους άλλους». Είναι μέχρι να φτάσει η σειρά και για τη δικιά μας την «κατσίκα»…

 

ëO τίτλος της ανάρτησης προέρχεται απ’ το διαχρονικό ποίημα του σπουδαίου Τούρκου συγγραφέα & ακτιβιστή Αζίζ Νεσίν. Στο βίντεο, η συγκλονιστική απαγγελία της Μαριέτας Ριάλδη.