Τρίτη 28 Ιανουαρίου 2025

“Σάμαλι με παγωτό”

 της Νίνας Γεωργιάδου

 


Ήρθε απ’ την Καππαδοκία, κουβαλώντας δυο χοντρές πλεξούδες, τις γεροδεμένες γάμπες των κοριτσιών που είχαν προορισμό να δουλέψουν σκληρά και να μεγαλώσουν πολλά παιδιά, λίγο φόβο στα μάτια, που δεν έφτανε όμως να θολώνει την τσαχπινιά τους, κι ένα οικογενειακό τετράδιο.

Στην πρώτη σελίδα, η μάνα της είχε γραμμένα τα ονόματα αποθαμένων συγγενών, με κοντυλοφόρο για να μην ξεθωριάσουν τα γράμματα, για να τους μνημονεύει τα ψυχοσάββατα, δίχως να ξεχνά κανένα και να ‘ναι έτσι όλες οι ψυχές απαραπόνευτες.

Ακολουθούσε μια κενή σελίδα, για να μη μπερδεύεται πολύ η ζωή με το θάνατο και μετά, συνταγές για σιροπιαστά γλυκά, αφράτες ζύμες και παχιές σάλτσες.

Το ότι κάποιες ήταν γραμμένες με μολύβι, δε μείωνε τη νοστιμιά τους.

Είχε μάλλον να κάνει με το γεγονός πως ο κοντυλοφόρος κάποτε στέρευε από μελάνι.

Στο τελευταίο φύλλο, κατέγραφε τα προικιά της Μαρίας.

Δυο χοντρές βελέντζες, τρία χράμια, δυο μπατανίες καμηλό, έξι λινά σεντόνια, ένας μαστραπάς από πορσελάνη κι άλλος ένας από τσίγκο.

Αποχαιρετώντας για πάντα το Καρβάλι, η Μαρία πήρε το τετράδιο, αφού δεν μπορούσε να πάρει τα κόκκαλα της μάνας της – που έφυγε πριν γεμίσει τις δυο σελίδες του τελευταίου φύλλου – αφήνοντας πίσω και τα σεντούκια με το περιεχόμενό τους.

Όταν αντίκρισε για πρώτη φορά τη θάλασσα, ανατρίχιασε από την απεραντοσύνη του νερού και όταν περπάτησε στους δρόμους ενός τόπου που τον είχε ακούσει για δικό της αλλά τον ένοιωθε ξένο, έγραψε στην πρώτη σελίδα με τους νεκρούς, μετά το όνομα της μάνας της, και τη λέξη Καρβάλι.

Το τετράδιο μπήκε στο ράφι με τα εικονίσματα, το ξεσκόνιζε προσεκτικά, το θύμιαζε και το άνοιγε για να μνημονέψει τους εκλιπόντες μόνη της, αφού δεν της περίσσευε δεκάρα για πρόσφορο στον παπά, να μυρίσει την κανέλα που είχε ποτίσει το χαρτί και να δει τα γράμματα της μάνας της.

Από μια παραξενιά, που δεν πρόλαβε ποτέ να της την εξηγήσει, έγραφε το άλφα και το ωμέγα, μόνο με κεφαλαία γράμματα.

«Το σΑμΑλι πΑει με πΑγΩτό»

Ο Χρύσανθος την αγάπησε για τις χοντρές πλεξούδες, τις γεροδεμένες γάμπες και τη τσαχπινιά στην άκρη των ματιών της.

Εκείνη δεν αισθάνθηκε την καρδιά της να φτερουγίζει, ένοιωθε όμως κοντά του ασφάλεια και σεβάστηκε το ότι ποτέ δεν άκουσε απ’ το στόμα του τη λέξη τουρκόσπορος.

Επειδή δεν είχε τίποτα να του δώσει, του έδειξε το τελευταίο φύλλο με τα προικιά και του είπε πως είναι μόνο χάρτινα.

Ο Χρύσανθος, που είχε ένα τρίκυκλο με σκεπαστή καρότσα, γυρνούσε τις γειτονιές του Πειραιά και γυρολογούσε τετζερέδια, σεντόνια και μπατανίες, σαν αυτές που είχαν στο Καρβάλι, πήρε απ’ την καρότσα όσα έγραφε η λίστα με τα χάρτινα προικιά, μαζί και δυο ζέρσεϋ μεσοφόρια και τα στοίβαξε μπροστά της.

Παντρεύτηκαν δίχως καλεσμένους, πήγαν γαμήλιο ταξίδι με τον ηλεκτρικό στην Ομόνοια, έκαναν ένα μεγάλο περίπατο, ο Χρύσανθος την κέρασε σαλέπι και σάμαλι, ο σαλεπιτζής τους ευχήθηκε «ιμιτλερίμ», ο σαμαλιτζής , «βίον ανθόσπαρτον» και γύρισαν, με το τελευταίο τραίνο, στη χαμοκέλα του Χρύσανθου όπου η Μαρία έλυσε τις πλεξούδες κι έμεινε με το ζέρσεϋ μεσοφόρι.

Του χάρισε πέντε γιους και μια κόρη κι εκείνος ένα μεταξωτό μεσοφόρι, ένα μεγάλο ταψί για σάμαλι και μπακλαβάδες και κάμποσες βόλτες στην Ομόνοια.

Τον Χρύσανθο τον πρόδωσε η καρδιά του, έναν καυτό Ιούλιο όταν πια οι γιοι τους είχαν μεγαλώσει και οι χοντρές πλεξούδες της Μαρίας είχαν γίνει λιανές και πάλλευκες.

Στην πρώτη σελίδα του τετράδιου, μετά το Καρβάλι, έγραψε το όνομα Χρύσανθος, στην τελευταία σελίδα, «τρία μεσοφόρια» και στα μνημόσυνά του, κερνούσε πάντα σΑμΑλι με πΑγΩτό.

Νίνα Γεωργιάδου | απ’ το e-prologos.gr



Πηγή κειμένου

ëΟι φωτογραφίες είναι από το βιβλίο «Προσφυγική Ελλάδα»(«Refugee Greece»), Εκδόσεις INTERED-ΚΑΠΟΝ ©Κέντρο Μικρασιατικών Σπουδών, 1992

18 σχόλια:

  1. Το κείμενο, μέσα από γραφές και αφηγήσεις, ξυπνά μνήμες και συγκινεί. Η ιστορία μπορεί να αναφέρεται για δυο γενιές πίσω, όμως η συγγραφέας με ψυχογραφική μαεστρία ζωγραφίζει το χαρακτήρα, τις συνήθειες και τον αγώνα επιβίωσης των προσφύγων της ΜικρΑσίας. Πρόσφυγες και ξένοι για την ντόπια κοινωνία. Παρά την απόρριψη όμως και περιθωριοποίηση, αποφασισμένοι να φτιάξουν καινούργια πατρίδα, πάλεψαν με αξίες και αρχές και τα κατάφεραν.
    Σκέφτομαι σε τι διαφέρει η σημερινή αντίληψη της κοινωνίας για τους πρόσφυγες που φιλοξενούμε;
    Καλογραμμένη η ιστορία και ευτυχώς υπάρχουν σκέψεις και γραφές για να θυμόμαστε ποιοι είμαστε και πως μπορούμε να τα καταφέρουμε όταν βρισκόμαστε στην ανάγκη.
    Μαρία μου σ’ ευχαριστούμε που το μοιράστηκες μαζί μας.
    Καλό ξημέρωμα!

    ΑπάντησηΔιαγραφή
    Απαντήσεις
    1. Αννίκα μου, σ' ευχαριστώ για το σχόλιο. Όντως, απ' αυτό το σάμαλι, αναδύονται νοσταλγικές μνήμες απ' τη γενιά εκείνη την πολύπαθη, αλλά και τόσο άξια.
      Καλή συνέχεια στη μέρα σου!...

      Διαγραφή
  2. Ένα υπέροχο κείμενο, με μνήμες που οφείλουν μα παραμείνουν ζωντανές, όχι μόνο για τους δικούς μας πρόσφυγες αλλά και για μας, τους ντόπιους, για το τότε και το σήμερα!!!
    Αξιέπαινη η επιλογή σου Μαρία, να μας παρουσιάσεις αυτό το κείμενο της Νίνας Γεωργιάδου.
    Την Καλημέρα μου!

    ΑπάντησηΔιαγραφή
    Απαντήσεις
    1. Διαχρονικές οι μνήμες και τα μηνύματα, μέσα από ένα ονομαστό πολίτικο γλυκό.
      Βασίλη, σ' ευχαριστώ πολύ!

      Διαγραφή
  3. Πολύ οικείο κείμενο Μαρία μου, ίσως γιατί μεγάλωσα στη Πόλη! Το σάμαλι δεν θυμάμαι να το έχω δοκιμάσει... τότε, αλλά θυμάμαι που το φώναζε ο Σαμαλής στο δρόμο!
    Παρόμοια κείμενα, μου αφήνουν μια γλυκιά θλίψη για το τι πέρασαν άλλες γενιές και βλέποντας τη σημερινή κοινωνία- κόσμο αναρωτιέμαι αν η ζωή μας είναι πιο φωτεινή!
    Ευχαριστώ για το ανάγνωσμα και για την αίσθηση που μου άφησε και σου στέλνω "σημερινά" ΑΦιλιά καρδιάς πάντα με πολύ αγάπη! <3

    ΑπάντησηΔιαγραφή
    Απαντήσεις
    1. Στεφανία μου, δεν ξέρω αν η ζωή μας είναι πιο φωτεινή σήμερα. Το σίγουρο είναι πως τέτοιες μυρωδιές από αγνά υλικά και παλιές συνταγές, ολοένα χάνονται στο χρόνο. Όπως και πολλά άλλα.
      Στέλνω φιλιά σοροπιαστά και όλη μου την αγάπη 🧡

      Διαγραφή
  4. Αφήγηση και θέμα βγαλμένο μέσα από ένα σεντούκι γεμάτο γλυκές αναμνήσεις. Πικρές, δύσκολες, μιας ζόρικης ζωής αλλά αληθινής ζωής. Με σημεία αναφοράς, λίγα, απλά, αλλά εκκωφαντικά σημαντικά. Μαρία μου, εξαίρετη επιλογή μιας σύντομης διαδρομής ζωής από αυτές, που μάς θυμίζουν πράγματα και καταστάσεις, που τα νέα παιδιά πλέον δεν γνωρίζουν και φυσικά δεν έχουν ζήσει.
    Ευχαριστούμε γλυκιά μου.
    Υ.Γ. Σάμαλι με παγωτό! Τι μού κάνεις τώρα και έχω πάρει και τα κιλά μου.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
    Απαντήσεις
    1. Γιάννη μου, τα νέα παιδιά -η επόμενη γενιά δλδ- καταγράφουν τα δικά τους βιώματα που μακάρι να έχουν λίγο άρωμα από "σάμαλι"...
      Αν έχεις όντως πάρει παραπανίσια κιλάκια, άστο για το καλοκαίρι καλύτερα 😉

      Διαγραφή
  5. Μαρία μου εξαιρετική επιλογή κειμένου, μας θυμίζει πόσα πέρασαν αυτοί οι άνθρωποι, τι άφησαν πίσω τους και τι βρήκαν εδώ.
    Μνήμες που πρέπει να μείνουν χαραγμένες στο νου μας και να μαθαίνουν οι επόμενες γενιές.
    Τα φιλιά μου!

    ΑπάντησηΔιαγραφή
    Απαντήσεις
    1. Μνήμες που συνοδεύονται από γεύσεις και παλιές συνταγές, Ελένη μου.
      Για το τι βρήκαν εδώ και πώς τους "υποδέχτηκαν" οι Ελλαδίτες, τα ξέρουμε. Ωστόσο, άντεξαν και μας έφεραν την κουλτούρα τους και πολλά άλλα...
      Σ' ευχαριστώ πολύ!

      Διαγραφή
  6. Ενα νοσταλγικό και αληθινό κείμενο Κανελλάκι μου που ΄μέσα σε λίγες γραμμές κατορθώνει να δώσει τόσο παραστατικά μια ολόκληρη ξεριζωμένη ζωή, κρατημένη σε ένα κομμάτι "σάμαλι με παγωτό. "
    Πόσες τέτοιες ιστορίες έχω ακούσει κορίτσι μου εδώ στην προσφυγική Αλικαρνασσό που μια από αυτές ήταν και της πεθεράς μου, που πήραν μαζί τους τις συνταγές τους από τις χαμένες πατρίδες και τις συνεχίζουν οι επόμενες γενιές μέχρι σήμερα. (Βάρβαρα, μπακλαβάδες λουκουμάδες,) για να μην ξεχνούν οι παλιοί και να μαθαίνουν οι καινούργιοι.
    Η κ Νίνα Γεωργιάδου στην ιστοδελίδα που μας παραπέμπεις, στιλεύει τα κακώς κείμενα και πολύ καλά κάνει.
    Σε ευχαριστούμε που το μοιράστηκες μαζί μας Κανελλάκι μου . Να είσαι καλά Σ.Λ.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
    Απαντήσεις
    1. Ολόσωστα, Ρούλα μου. Κι η Αλικαρνασσός προσφυγούπολη ήταν και την τίμησαν με το παραπάνω οι άνθρωποι που την κατοίκησαν. Εσύ πάντως, τιμάς με το παραπάνω τα έθιμα και τις συνταγές απ' τις χαμένες πατρίδες. Αυτοί οι λουκουμάδες σου, κυρίως... 😋
      Ολόγλυκο φιλί μαζί με την αγάπη μου, Ρουλάκι μου 🧡

      Διαγραφή
  7. Πολύ όμορφο το κείμενό σου.Μετά από πολύ καιρό κάνω μία βόλτα στην μπλοκογειτονιά.Όπου βλεπω φως αφήνω απλόχερα ευχές για καλό μήνα με υγεία.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
    Απαντήσεις
    1. Το κείμενο δεν είναι δικό μου, αλλά είναι γραμμένο απ' την Νίνα Γεωργιάδου, όπως αναφέρω στην ανάρτηση. Καλό μήνα Γιάννη!

      Διαγραφή
  8. Ένα θαυμάσιο απόσπασμα που μας πάει σε άλλες εποχές. Γέμισε η ατμόσφαιρα μυρωδιές και εικόνες ανθρώπων που από το τίποτα έφτιαχναν παράδεισο.
    Αυτή την περίοδο διαβάζω κάτι σχετικό με τίτλο "Κουρού Καϊμάκ" της Καίτης Αναστασιάδου. Ευτυχώς που υπάρχουν κι αυτά τα γραπτά, ειδάλλως θα χαθούν όλα.
    Το σίγουρο είναι ότι ήρθαν από την Πόλη και τη Μικρά Ασία και έφεραν πολλά και διαφορετικά "πλούτη" μαζί τους.
    Να είσαι καλά, Μαρία μου!

    ΑπάντησηΔιαγραφή
    Απαντήσεις
    1. Α, τι ωραία συγκυρία αυτό με τα γλυκά, που ακόμα και σε μια οθόνη ή στις σελίδες ενός βιβλίου, προσφέρουν ένα ασφαλές "καταφύγιο".
      Ν' αρωματίζουμε λίγο την ατμόσφαιρα που ζέχνει...
      Καλή μας δύναμη, Γλαύκη μου!

      Διαγραφή
  9. Λέμε καμιά φορά, πώς θα ζήσουμε, σε αυτές τις συνθήκες. Να! Όπως έζησαν και άλλοι πριν από εμάς. Με τις δικές τους δυσκολίες και αγώνες! Αλλά, ήταν πιο αγνές εποχές. Δεν έμοιαζαν με το αδιάφορο σήμερα.
    Μου άρεσε που το κείμενο, έκλεινε με το σάμαλι, για δυο λόγους. Ως υπενθύμιση να γλυκαίνουμε τη πίκρα, αλλά και ως υπενθύμιση, να μην αφήνουμε κάποιες αναμνήσεις να σβηστούν!
    Φιλί γλυκό Μαρία μου!
    Σε ευχαριστούμε που πάντα έχεις κάτι ξεχωριστό να μοιραστείς.

    ΑπάντησηΔιαγραφή

Ευχαριστώ πολύ για τα σχόλιά σας.