Οι σκιτσογράφοι που δίκασαν τους δολοφόνους του Λαμπράκη

 

Θεσσαλονίκη, διασταύρωση των οδών Ερμού και Ελ. Βενιζέλου. Το ημερολόγιο γράφει 22 Μαΐου του 1963. Ο βουλευτής της ΕΔΑ Γρηγόρης Λαμπράκης δέχεται δολοφονική επίθεση από παρακρατικούς, τη στιγμή που εξέρχεται από συγκέντρωση για την ειρήνη και τον πυρηνικό αφοπλισμό. Παρότι -θεωρητικά- η αστυνομία έχει αποκλείσει τους δρόμους, ένα τρίκυκλο εμφανίζεται απ’ το πουθενά, πλησιάζει τον Λαμπράκη με ιλιγγιώδη ταχύτητα και τον ρίχνει στο έδαφος. Κανείς αστυνομικός δεν κινήθηκε για να εμποδίσει το τρίκυκλο πριν το χτύπημα. Κανείς δεν επιχείρησε να συλλάβει τον οδηγό του μετά, ή ακόμα και να βοηθήσει τον αιμόφυρτο Λαμπράκη που έχει χτυπηθεί θανάσιμα από μεταλλικό αντικείμενο.

Οι δράστες θα είχαν διαφύγει ανενόχλητοι, αν ένας αυτόπτης μάρτυρας της επίθεσης, ο Θεσσαλονικιός Μανόλης Χατζηαποστόλου (με το παρατσούκλι «Τίγρης») δεν είχε πηδήσει αστραπιαία στην καρότσα του τρίκυκλου. Για ένα περίπου χιλιόμετρο το τρίκυκλο τρέχει στους δρόμους της Θεσσαλονίκης χωρίς κανένα αστυνομικό ή άλλο όχημα να το καταδιώκει. Ο Χατζηαποστόλου παλεύει γενναία και εξουδετερώνει τον μοναδικό επιβάτη της καρότσας, Μανώλη Εμμανουηλίδη (αυτόν που χτύπησε τον Λαμπράκη) και κατόπιν υποχρεώνει τον οδηγό Σπύρο Γκοτζαμάνη να σταματήσει. Μετά από άγρια πάλη ανάμεσα στον Χατζηαποστόλου και τον Γκοτζαμάνη, εμφανίζεται ένας απλός τροχονόμος, ο οποίος αγνοώντας όσα έχουν προηγηθεί και κατόπιν υποδείξεων των περαστικών, συλλαμβάνει τον Γκοτζαμάνη. Ο Λαμπράκης μεταφέρεται στο νοσοκομείο ΑΧΕΠΑ σε κωματώδη κατάσταση. Δεν συνέρχεται ποτέ. Πεθαίνει τέσσερις μέρες αργότερα.

Σύμφωνα με τη μετέπειτα καταγγελία του Θ. Γρέβια, φοιτητή τότε και υποστηρικτή του Γ. Λαμπράκη, αφότου ο Λαμπράκης μεταφέρθηκε στο ΑΧΕΠΑ, αφέθηκε να πεθάνει. Μιλώντας στην εφημερίδα "Ελευθεροτυπία", ο Γρέβιας δηλώνει χαρακτηριστικά: " «Ο χώρος όπου βρισκόμασταν δεν ήταν θάλαμος νοσηλείας. Ούτε τα κρεβάτια ήταν κρεβάτια νοσηλείας. Το κρεβάτι στο οποίο ήταν ο Λαμπράκης, αποτελούνταν από τρεις ξύλινες σανίδες πάνω σε δύο μεταλλικά 'Π', πιθανότατα νεκροκρέβατο. Μάλλον ήταν ο νεκροθάλαμος του νοσοκομείου». Τον άφησαν βαριά τραυματισμένο, χωρίς ορό, στον νεκροθάλαμο του νοσοκομείου. Το σχέδιό τους πέτυχε".

Η συνέχεια και οι ποινές-χάδια στους εγκληματίες είναι γνωστές. Αμφότετοι Γκοτζαμάνης και Εμμανουηλίδης αμνηστεύονται και απελευθερώνονται απ’ τη χούντα των Συνταγματαρχών. Οι συνήγοροι πολιτικής αγωγής συλλαμβάνονται και εξορίζονται. Ο ανακριτής και μετέπειτα Πρόεδρος της Δημοκρατίας Χρήστος Σαρτζετάκης φυλακίζεται. Το παρακράτος κυβερνάει τη χώρα.

Στις εφημερίδες της εποχής οι σκιτσογράφοι -κάποιοι καταξιωμένοι και άλλοι στο ξεκίνημα της καριέρας τους- καταγράφουν με την καυστική τους πένα το δικό τους χρονικό για τη στυγνή δολοφονία. Όλα όσα δεν μπορούσαν να γραφούν εκείνη την περίοδο, αποτυπώνονται στα σκίτσα τους.

Για την ιστορία, ο Φωκίων Δημητριάδης είναι ο κορυφαίος της εποχής του (1963). Εργάζεται στα «ΝΕΑ», στον «Ταχυδρόμο», και στη «Μακεδονία», ενώ κάθε Κυριακή ένα σκίτσο του φιλοξενείται στο «ΒΗΜΑ». Ο Κώστας Μητρόπουλος ανήκει στο «νέο κύμα» σκιτσογράφων. Εργάζεται στο «ΒΗΜΑ» και στον «Ταχυδρόμο».

Κι οι δυο τους δίνουν τη δική τους «μάχη» και τσακίζουν τους δολοφόνους με τα αιχμηρά τους σκίτσα. Θα ακολουθήσουν τα ρεπορτάζ των εφημερίδων απ’ τους κορυφαίους δημοσιογράφους Γιάννη Βούλτεψη (Αυγή), Γιώργο Μπέρτσο (Ελευθερία) και Γιώργο Ρωμαίο (ΒΗΜΑ).

Η ιστορία που επαναλαμβάνεται και τα «τρίκυκλα» που έδωσαν τη θέση τους στις άγριες καταστολές απ’ τους ένστολους και παρακρατικούς, στο ανελέητο ξύλο στις διαδηλώσεις και στα αστυνομοκρατούμενα πανεπιστήμια. "Θα εξαντλήσουμε την τετραετία κι όποιον πάρει ο Χάρος", όπως λέγεται ανερυθρίαστα ακόμα και σήμερα. Κι ο Χάρος θερίζει...

ëΑντλήθηκαν πληροφορίες και σκίτσα απ’ τον σύνδεσμο «Πασατέμπος»