Σάββατο 21 Φεβρουαρίου 2015

Τα Αποκριάτικα της Δόμνας

«Σήμερα η ανατροπή είναι η αλήθεια, η αυθεντικότητα των ήχων και των λέξεων που χρειάζεται την Αποκριά για να λεχθεί"

"Παιδιά μου, το πράγμα είναι απλό. Πρέπει στο σχολείο να μπουν τα δημοτικά τραγούδια. Αλλά ποιος θα το κάνει; Το ποιος θα τα διδάξει είναι ένα πρόβλημα. Για να τα διδάξεις πρέπει να τα γνωρίζεις και φυσικά να τ' αγαπάς! Πιθανώς, κάποιοι που δεν τα διδάσκουν να ντρέπονται. Το έχω συναντήσει και αυτό!"


Tούτες οι μέρες το ’χουνε, τούτες οι εβδομάδες
για να χορεύουν τα παιδιά να χαίροντ’ οι μανάδες.
Δώστε του χορού να πάει,
τούτ’ η γης θα μας εφάει.
Τούτ’ η γης που την πατούμε,
όλοι μέσα θε να μπούμε.
Xορέψετε, χορέψετε, τα νιάτα να χαρείτε,
γιατί σε τούτο το ντουνιά δε θα τα ξαναβρείτε...

Προέλευση τραγουδιού: Νάξος - Ταξινόμηση: Αποκριάτικο - Φιλοσοφικό
Απ' τον δίσκο της Δόμνας Σαμίου "Τα Αποκριάτικα", που κυκλοφόρησε το 1994


Για την ιστορία:
Το 2005 η μεγάλη ερμηνεύτρια & ερευνήτρια του δημοτικού μας τραγουδιού, μηνύθηκε απ' τον πρωτοψάλτη Θ. Ακρίδα, για το περιεχόμενο μουσικής τηλεοπτικής εκπομπής, με θέμα τα «τολμηρά» αποκριάτικα παραδοσιακά τραγούδια.  Η μηνυτήρια αναφορά ανέφερε το αλήστου μνήμης στερεότυπο: "Διά της παρούσης αναφέρομαι μετά βδελυγμίας...». Το επιχείρημα ήταν ότι η Δόμνα Σαμίου δημοσιοποίησε "ελευθέρως την ελευθεροστομία των σκωπτικών τραγουδιών της Αποκριάς". 
Ο ίδιος βέβαια την επανέλαβε με λεπτομέρειες, δημοσιοποιώντας την στον τύπο της εποχής.

Η μηνυτήρια αναφορά περιείχε σκληρές φράσεις, όπως: "... να αισχύνεται, να θλίβεται, να αγωνιά, να αγανακτεί, και να εξοργίζεται κανείς με αυτά τα αποτρόπαια φαινόμενα. Μα είναι αυτά προβολή του μουσικού και λογοτεχνικού μας πολιτισμού ή χυδαιοποίηση και ο έσχατος διασυρμός τους; Όταν αυτή η εκπομπή της κ. Σαμίου δεν είναι σκληρότατο ακουστικό πορνό, τότε τι είναι; [...] Πληρώνει δηλαδή ο Έλληνας φορολογούμενος για να χρηματοδοτούνται παρόμοιες χυδαιοεκπομπές που τον κατακλύζουν και αυτόν και την οικογένειά του;"

Εκείνη την περίοδο πολλοί διανοούμενοι, συγγραφείς και μουσικοί τάχθηκαν στο πλευρό της Δόμνας, κάνοντας λόγο για σκοταδισμό απ' την πλευρά της Εκκλησίας και απόπειρα ενοχοποίησης των τραγουδιών της παράδοσης. Είχε προηγηθεί ανοιχτή επιστολή υπεράσπισης προς τον κ. Ακρίδα, απ' τον τότε αρχιεπίσκοπο Χριστόδουλο. Απόσπασμα απ' το περιοδικό «Πάλκο» (τευχ. 13): «Έλαβα την επιστολήν σας και σας ευχαριστώ πολύ για την αποστολή της προς ενημέρωσίν μου δια τα φοβερά και απαράδεκτα που ακούστηκαν στην εκπομπή της κ. Δ. Σαμίου. [...] Εχετε απόλυτο δίκαιο. Η χυδαιότητα ξεχειλίζει και χωρίς καμιά αιδώ παρουσιάζεται στην ελληνική κοινωνία. Όλα αυτά είναι νόσος του πνεύματος, σκότος, μωρία και αφροσύνη, είναι πώρωσις συνειδήσεως. [...] Θα πρέπει να καταλάβουν όσοι θέλουν να μολύνουν την πατρίδα μας με τέτοιου είδους χυδαιότητες, ανηθικότητες, βωμολοχίες και ανομίες ότι θα βρουν μπροστά τους, τους υγιώς σκεπτόμενους συνάνθρωπους μας. Η Ελλάδα πρέπει να ζήσει και πρέπει να προσφέρει στην οικουμένη αληθινό πολιτισμό, ήθους, ανθρωπιάς, αξιοπρέπειας, αξιών υψηλών...»


«'Ορια στην τέχνη δεν πρέπει να μπαίνουν. Φύγετε κυρία Σαμίου», είπαν οι δικαστές μόλις την αντίκρισαν στην αίθουσα του δικαστηρίου, σε μια υπόθεση όπου μεγάλο κομμάτι του πνευματικού κόσμου τάχθηκε μαχητικά υπέρ της.


Χυδαίος είναι ο πουριτανισμός
«Η μεγαλόσχημη και βαρύγδουπη επίθεση εναντίον της Δόμνας Σαμίου μας αναγκάζει να επαναλάβουμε τα αυτονόητα: Η Δόμνα Σαμίου είναι λαογράφος, τα σκωπτικά τραγούδια της Αποκριάς ανήκουν στη μουσική μας παράδοση. Αιώνες ορθόδοξου χριστιανικού βίου δεν ενοχλήθηκαν από αυτά, διότι τα έθιμα δεν είναι ποτέ χυδαία. Τα τραγούδια μιας παλιάς λαϊκής γιορτής δεν είναι ποτέ χυδαία. Χυδαίος είναι μόνο ο πουριτανισμός, οι πόζες του λάιφ στάιλ και η μικροαστική ηθική. Λυπάμαι που μερικοί ανίδεοι δεν μπορούν να το καταλάβουν αυτό και δημιουργούν πρόβλημα εκ του μη όντως, θα σταθούμε στο πλευρό της Δόμνας -με κάθε τρόπο- και θα μείνουμε νηφάλιοι ώσπου να περάσει κι αυτή η κρίση νεο-συντηρητισμού και μισαλλοδοξίας που ενέσκηψε πάλι στη ζωή μας».
Διονύσης Σαββόπουλος - (Ελευθεροτυπία, 10 Ιανουαρίου 2005)


Χρήστος Τσιαμούλης, Δόμνα Σαμίου, Αρετή Κετιμέ, Λιζέττα Καλημέρη και Γιάννης Χαρούλης

ΚΑΛΗ & ΚΑΘΑΡΗ ΔΕΥΤΕΡΑ ΣΕ ΟΛΟΥΣ!

Υλικό απ' τον επίσημο ιστότοπο της Δόμνας Σαμίου, καθώς και  εφημερίδες της εποχής


30 σχόλια:

  1. Αξέχαστη Δόμνα Σαμίου με το δικο της ξεχωριστό στυλ, μας βοήθησε να ερθουμε πιο κοντα με την παραδοση. Ωραία φωτογραφια, δεν την είχα ξαναδει! Καλό Σαββατοκύριακο, καλά κούλουμα!
    Φιλιά

    ΑπάντησηΔιαγραφή
    Απαντήσεις
    1. Καλά Κούλουμα Αριάδνη μου, με την Δόμνα απούσα απ' τη ζωή, αλλά πάντα να μας σηματοδοτεί την αξία της παράδοσης και της ρίζας μας!

      Διαγραφή
  2. Μια γυναίκα ανεπανάληπτη για την στάση της και την προσφορά της!!!
    Παλιότερα είχα παρακολουθήσει με πολύ μεγάλη χαρά παραστάσεις της.
    Δέχτηκε τον απίστευτο συντηρητισμό και την υποκρισία που κρύβει η κοινωνία μας κι ευτυχώς δικαιώθηκε!!!
    Το όνομά της δεν έπρεπε ποτέ να λερωθεί από τις βρωμιές τους... αλλά ας μην ξεχνάμε, όπως και τώρα ότι ο Έλληνας
    έχει δύο όψεις δυστυχώς!!! Θα αλλάξουμε ποτέ;
    Χαίρομαι που την θυμήθηκες αυτές τις μέρες!
    Εγώ αναφέρθηκα στην αποκριά και την αρχαιότητα κι έσυ ήρθες να συμπληρώσεις με την αξέχαστη Δόμνα και την νεότερη παράδοσή μας!
    Όσο για τα σχολειά, ναι, έχει ξεχαστεί από τους περισσότερους το δημοτικό τραγούδι, μόνο οι γυμναστές με τους παραδοσιακούς χορούς το μαθαίνουν στα παιδιά και από εμάς τους δασκάλους κάποιοι λίγοι. Το διδάσκω εκτός βιβλίων με ατομική πρωτοβουλία, για να μην χάνουν τα παιδιά ένα σημαντικότατο κομμάτι της παράδοσής μας και της γλωσσικής μας δημιουργίας, στην οποία στηρίχτηκαν όλοι οι μεγάλοι μας ποιητές...
    Να περάσεις όμορφα, Μαράκι!

    ΑπάντησηΔιαγραφή
    Απαντήσεις
    1. Χαίρομαι για το σχόλιο σου Γλαύκη μου. Οι δάσκαλοι που με προσωπική τους πρωτοβουλία, υπερβαίνουν το ρόλο τους και διαθέτουν χρόνο και υλικό για να μάθουν τα παιδιά το "εξωσχολικό", είναι πολύτιμοι παιδαγωγοί. Φαντάζομαι πως κάποιοι μαθητές σου θα σε θυμούνται με αγάπη και νοσταλγία γι αυτά που κάνεις. Η εικόνα των δασκάλων μας είναι αυτή που μένει ριζωμένη μέσα μας και μας καθοδηγεί στην ενήλικη ζωή μας.
      Σ' ευχαριστώ πολύ και εύχομαι Καλά Κούλουμα να περάσεις!

      Διαγραφή
  3. Καλησπέρα Μαρία μου
    Η Δόμνα δεν τραγουδούσε απλά
    ένιωθε όλους τους λαϊκούς παλμούς
    όλους τους χυμούς της παράδοσης
    και τους μετουσίωνε σε άκουσμα
    Ποτέ της δεν πρόδωσε το αυθεντικό
    μάλιστα το υπερασπίστηκε από άσημους
    κι άστοχους νεωτερισμούς
    Τα αποκριάτικα τα ερμήνευσε υπέροχα!!!
    Καλά Κούλουμα Μαρία

    φιλάκι γλυκό ♥

    ΑπάντησηΔιαγραφή
    Απαντήσεις
    1. Σ' ευχαριστώ για το υπέροχο σχόλιο που περιγράφει με ακρίβεια την προσφορά αυτής της γυναίκας.
      Καλή Σαρακοστή Ελένη μου, καλά να περνάς και πολλά φιλιά!

      Διαγραφή
  4. Σημαντική η προσφορά τής Δόμνας Σαμίου στον πολιτισμό μας. Και ταιριαστή για τα τραγούδια η φωνή της.
    Τα αποκριάτικα δημοτικά τραγούδια και έθιμα, ασφαλώς και αποτελούν στοιχείο τού πολιτισμού μας, και οπωσδήποτε κρατούν από την αρχαιότητα. Πολύ σωστά τα ανέδειξε.
    Η ελευθεριότητα, μέσα στα πλαίσια τού εθίμου, είναι κατοχυρωμένη στη λαϊκή συνείδηση και δίνει την ευκαιρία για λεκτική εκτόνωση, χιούμορ, πειράγματα, γέλιο, διασκέδαση. Δικαιούνται να χαίρονται οι άνθρωποι.
    Όσο για την εκτός εθίμων ελευθεριότητα, απαιτείται μεγάλη προσοχή για να μην εκπίπτει ο λόγος σε ευτέλεια.
    Η ενόχληση αρκετών εκπροσώπων τού ιερατείου από τ’ αποκριάτικα, όπως και οι κατ’ έτος καταγγελίες, κατά τόπους, για ειδωλολατρικά έθιμα, για συμπράξεις τού διαβόλου και άλλα συναφή, ελπίζω κάποτε να σταματήσουν. Αρκετά πια.
    Να περάσεις καλά, Μαρία.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
    Απαντήσεις
    1. Απόλυτα συμφωνώ με όλα όσα γράφεις και κυρίως με τον επίλογό σου "Αρκετά πια!"...
      Χορτάσαμε από μεγαλοστομίες και παχιά λόγια (& παχιές κοιλιές επίσης).
      Καλή Σαρακοστή Άρη!

      Διαγραφή
  5. Καλησπέρα σου αγαπητή μου Μαρία.
    Να σου πω ένα "μπράβο" για την εξαίρετη ανάρτησή σου την αφιερωμένη στη μεγάλη αυτή μορφή της ελληνικής παραδοσιακής μουσικής.
    Σημαντική ερμηνεύτρια αλλά και ερευνήτρια, άφησε κληρονομιά ένα σημαντικό εργο. Σημαντική έχει μείνει η προσφορά της από την παρουσία της στην τότε Ε.Ι.Ρ στο Τμήμα Εθνικής Μουσικής. Είναι λυπηρό που η εκκλησία της Ελλάδας δεν κατάφερε να δει την μεγάλη αυτή προσφορά της αλλά ενοχλήθηκε από τα σκωπτικά λόγια των τραγουδιών της.
    Νάσαι καλά καλή μου φίλη και καλή Καθαρή Δευτέρα.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
    Απαντήσεις
    1. Ένα μεγάλο ευχαριστώ για την επίσκεψή σου και τα λόγια σου Ντένη!
      Αποσπάσματα από παλιές εκπομπές της, ευτυχώς κυκλοφορούν στο διαδίκτυο.
      Αν και θα έπρεπε να υπάρχει ένα αρχείο στη δημόσια τηλεόραση και να επαναλαμβάνονται αυτές οι εκπομπές αντί να μένουν θαμμένες στη λήθη. Είναι κρίμα τόση δουλειά να ξεχνιέται και να μην περνάει στην επόμενη γενιά.
      Εύχομαι να περάσεις όμορφα με την οικογένειά σου, καλή Σαρακοστή και καλά κούλουμα!

      Διαγραφή
  6. Ευτυχώς, υπήρξαν και κάποιοι άνθρωποι, που μας χάρισαν το αστείρευτο ταλέντο τους, και παράλληλα απέδειξαν την αγάπη τους για την ελληνική παράδοση ... Δεν μπορώ ποτέ να μην δακρύσω, όταν ακούω αυτό...
    https://www.youtube.com/watch?v=OckC4Om7V84

    ΑπάντησηΔιαγραφή
    Απαντήσεις
    1. Κι εγώ... Δεν το ερμηνεύει απλά... βγαίνει απ' την ψυχή της!
      Ευτυχώς που υπήρξαν.
      Κρίμα που ίσως να μην υπάρξουν οι συνεχιστές.

      Διαγραφή
  7. Για μένα δεν είναι χυδαία τα "αθυρόστομα" τραγούδια. Μπορείς να μη τα ακούς, μπορείς να μη τα αγοράζεις για δώρο.
    Χυδαία είναι τα τραγούδια της χούντας και τα μισαλλόδοξα, αυτά που όσοι ..."μελετούσαν" άκουγαν στη διαπασών και δεν έπαιρναν χαμπάρι το τανκ που γκρέμιζε την πύλη στο Πολυτεχνείο...

    ΑπάντησηΔιαγραφή
    Απαντήσεις
    1. Σ' ευχαριστώ για την καλή και οξυδερκή σου μνήμη...
      Πέτρο καλή Σαρακοστή εύχομαι!

      Διαγραφή
  8. υπέροχα καλή της ώρα ευτυχώς μας έμειναν οι θησαυρόι αυτοι!!

    ΑπάντησηΔιαγραφή
    Απαντήσεις
    1. Ευτυχώς έχουμε πλούσιους προγόνους, μόνο που δεν έχουμε διδαχτεί να εκτιμούμε, να πατάμε πάνω στην παράδοση (κι όχι στο ξενόφερτο) και να συνεχίζουμε το έργο τους...
      Πολλές ευχές Νικόλα μου!

      Διαγραφή
  9. Η αλήθεια είναι ότι τα τραγούδια της Αποκριάς με τις βωμολοχίες δεν μου αρέσουν, δεν μου άρεσαν ποτέ. Ίσως γιατί στα μέρη μου δεν τα είχα ακούσει ποτέ. Αλλά παρόλ'αυτά δεν μπορώ να μην τα αποδεχτώ μιας και είναι παράδοσή μας.
    Για τη Δόμνα τι να πει κανείς; Ευτυχώς υπήρξαν και υπάρχει ακόμα λίγη μαγιά από καλλιτέχνες που αγκαλιάζουν και αναδεικνύουν το παραδοσιακό τραγούδι και κατ' επέκταση την παραδοσιακή μουσική!
    Για όσους την κατηγόρησαν δεν έχω να πω κάτι. Ο καθένας μάλλον ελέγχεται με αυτά που ακούει και βλέπει και μην μπορώντας να το διαχειριστεί ξεσπάει στους άλλους.
    Καλή Σαρακοστή Μαρία μου να έχουμε και μια Καθαρή Δευτέρα να μας προετοιμάσει για την κάθαρση!

    ΑπάντησηΔιαγραφή
    Απαντήσεις
    1. "Λίγη μαγιά", όπως πολύ σωστά το λες Νίκη μου.
      Κι αν τη δουλέψουμε σωστά, μπορεί να φουσκώσει και ν' αυγατέψει.
      Καλή Σαρακοστή να έχεις και αμήν μ' αυτή την κάθαρση!... Ας έρθει επιτέλους!

      Διαγραφή
  10. δε γνώριζα πως το συγκεκριμένο τραγούδι είχε γραφτεί για την αποκριά!!!!! μια και μοναδική η Δόμνα Σαμίου!! καθόλου τυχαίο που και τα παιδιά στην τελευταία φωτογραφία είναι ταλεντάρες!!! φιλάκια πολλά!!! καλή Καθαρή Δευτέρα να έχουμε!!

    ΑπάντησηΔιαγραφή
    Απαντήσεις
    1. Κι εγώ πρόσφατα το έμαθα Εβονίτα μου, πως ήταν κομμάτι απ' αυτόν τον δίσκο. Ψάχνοντας την ιστορία της, βρίσκεις πολλά μαργαριτάρια. Κρίμα που μένουν ανεκμετάλλευτα...
      Φιλιά πολλά & Καλή Σαρακοστή!

      Διαγραφή
  11. Νομίζω πώς κάθε έξυπνος άνθρωπος ξέρεις να διαχωρίζει τη χυδαιότητα από τη σάτιρα. ¨Οταν μερικοί μερικοί αραδιάζουν όλα τα πρόστυχα ανέκδοτα μπροστά στα παιδιά τους και ξεβράζουν όλο τους τον σεξισμό αδιακρίτως η δημιουργική σάτιρα τους ενόχλησε. Ψηφίζω δαγκωτό! Η γυναίκα ήταν λεβέντισσα! Καλά Κούλουμα Μαρία!!!

    ΑπάντησηΔιαγραφή
    Απαντήσεις
    1. Αει γεια στο στόμα σου!!!
      Να'σαι καλά ρε Χριστινάκι και Καλή Σαρακοστή να έχεις!

      Διαγραφή
  12. Δυστυχώς πάντα θα υπάρχουν οι υποκριτές και οι Φαρισαίοι (ιδιαίτερα εκεί που δε θα έπρεπε να υπάρχουν).
    Θα "ενοχλούνται" τάχα οι αξίες τους και η ηθική τους, από λέξεις, θα εκτονώνουν την οργή τους με μηνύσεις, μα θα μένουν μακάρια αδιάφοροι στον ανθρώπινο πόνο...εκεί θα ψελλίζουν μονότονα "ήταν θέλημα Θεού"...και θα συνεχίζουν να τα βάζουν με ότι κάνει τον κόσμο να διασκεδάζει και να γελάει...το ξέρουμε το σενάριο, ξέρουμε και ποιοι είναι οι δυσκοίλιοι...
    Ξέρουμε επίσης ποια ήταν και η Δόμνα και πόσα παραπάνω προσέφερε από κάθε ηθικολόγο δυσκοίλιο υποκριτή!!
    Να είσαι καλά Μαρία μου!
    Καλή Σαρακοστή!

    ΑπάντησηΔιαγραφή
    Απαντήσεις
    1. Ό,τι είναι έξω απ' τα πλαίσια που μας θέλουν εσώκλειστους και αποβλακωμένους, πάντα λοιδωρείται και καταδιώκεται. Η σύγχρονη εκδοχή του Μεσαίωνα...
      Μαράκι μου σ' ευχαριστώ πολύ που πέρασες και σου στέλνω την αγάπη και τα φιλιά μου!

      Διαγραφή
  13. Μοναδική... και ως φίλη! (Γιατί ήταν πραγματική φίλη!)
    Εξαιρετική η αφιέρωση σου, Μαρία μου, αν ζούσε θα εκτιμούσε τα όσα γράφεις...

    ΑΦιλάκια καρδιάς!

    ΑπάντησηΔιαγραφή
    Απαντήσεις
    1. Eίσαι τυχερή που είχες τέτοια φίλη!
      Είναι απ' τις γυναίκες που θαυμάζω πολύ, για την προσωπικότητα και τη συνέπειά της.
      Φιλάκια πολλά Στεφανία μου!

      Διαγραφή
  14. Δυστυχώς, έχουμε αφήσει την παράδοση έρμαιο των εθνικιστών και των συντηρητικών, όπως και την αρχαιότητα...
    Θα συμφωνήσω απόλυτα με το σχόλιο του Άρη Άλμπη (ακριβολογεί και θέτει όλες τις παραμέτρους).
    Καλά να περνάς, Μαρία μου!

    ΑπάντησηΔιαγραφή
    Απαντήσεις
    1. Δυστυχώς θα συμφωνήσω απόλυτα μαζί σου Αλεξάνδρα μου.
      Σ' ευχαριστώ που πέρασες και σου στέλνω μια γλυκιά καληνύχτα!

      Διαγραφή
  15. Μπροστά στις χυδαιότητες που βλέπουμε όλοι στις εκπομπές και τα πρότυπα που μας σερβίρουν
    τα τραγούδια της Δόμνας είναι ευαγγέλια.
    Αν συλλογιστούν τι πρότυπα δίνουμε στα παιδιά μας με οικογένειες ομόφυλων ζευγαριών
    γυναίκες barbi που μόνο η εξωτερική τους εμφάνιση μετράει
    και άντρες που μόνο άντρες δεν είναι πρέπει να κρύβονται.
    Δυστυχώς έχουν φέρει τις απόκριες καθημερινότητα
    και τους ενοχλεί η παράδοσή μας.

    Τα φιλιά μου Μαρία μου

    και καλή Σαρακοστή !!

    ΑπάντησηΔιαγραφή
    Απαντήσεις
    1. Όπως ακριβώς τα λες. Η αποθέωση της υποκρισίας μας. Να καταπίνουμε αμάσητα τα τηλεοπτικά σκουπίδια και να εξαντλούμε τον καθωσπρεπισμό μας στις παραδόσεις και στα έθιμα...

      Καλή Σαρακοστή Ζουζού μου!

      Διαγραφή

Ευχαριστώ πολύ για τα σχόλιά σας.