Οι χαρταετοί του κόσμου όλου

Η γλώσσα του χαρταετού είναι κοινή για όλο τον κόσμο. Ελπίδες και όνειρα γίνονται πολύχρωμες βαρκούλες και κουρσεύουν τον ουράνιο ωκεανό. Κάθε χαρταετός και μια προσδοκία, κάθε εποχή κι ένας συμβολισμός, κάθε τόπος και μια αρχέγονη ανάγκη για γιορτή και σμιξίματα. Αν όλοι οι χαρταετοί του κόσμου ενωνόντουσαν για μια στιγμή στον ουρανό, θα σχηματιζόταν το πιο μεγάλο σύνθημα στον αέρα, γραμμένο σ’ όλες τις χώρες του κόσμου «ΕΙΡΗΝΗ».

Χαρταετός της ειρήνης από μέλη του Συνδέσμου Μπέρτραντ  Ράσελ, που συμμετείχαν στην πορεία ειρήνης του Γρηγόρη Λαμπράκη το 1963. Η αστυνομία τους συνέλαβε για κομμουνιστική προπαγάνδα.

Απ’ την ταινία «Συνοικία το όνειρο». Μια παραγκούπολη ανάμεσα στον λόφο του Φιλοπάππου και τα Άνω Πετράλωνα. Το κέντρο του κόσμου για τους κατοίκους της, που με κάθε τρόπο προσπαθούν να ξεφύγουν από τη φτώχεια και την ανέχεια, χωρίς ωστόσο να χάσουν την αξιοπρέπειά τους. Σε μια εποχή όπου η Ακροδεξιά έκανε πάρτι στην Ελλάδα, η ταινία λογοκρίθηκε έχοντας προκαλέσει θύελλα αντιδράσεων επειδή... «δυσφημούσε την εικόνα της ευημερούσας Ελλάδας». 

«Τι πράγματα είναι αυτά που δείχνετε;» είχε ρωτήσει τον Αλέκο Αλεξανδράκη αστυνομικός διευθυντής που σταμάτησε την προβολή της ταινίας. «Στην Ελλάδα δεν υπάρχουν πεινασμένοι ούτε τρελοί που να κυκλοφορούν ελεύθεροι. Κάνετε κομμουνιστική προπαγάνδα!»  

Για τα παιδιά της Γάζας, οι χαρταετοί συμβολίζουν την ανυπακοή, την ελπίδα και τη λαχτάρα για ελευθερία. Φτιάχνουν αετούς με το κόκκινο, το μαύρο, το πράσινο και το άσπρο της Παλαιστινιακής σημαίας.

Στο Αφγανιστάν, το πέταγμα του χαρταετού λέγεται Gudiparan Bazi [που κυριολεκτικά σημαίνει το πέταγμα της κούκλας]. Ήταν μια μορφή αθλητικού αγωνίσματος που άγγιζε τα όρια της τέχνης. Τα σχέδια,  τα μεγέθη των χαρταετών, ο σπάγκος που έπρεπε να μην κόβεται, αποτελούσαν  ζήτημα τιμής και συναγωνισμού στις γειτονιές για την ανάδειξη του καλύτερου “πιλότου”  χαρταετού. Το έθιμο απαγορεύτηκε απ’ την κυβέρνηση, με το πρόσχημα ότι ήταν επικίνδυνο για τη ζωή των παιδιών, αφού σκαρφάλωναν σε ταράτσες για να έχουν ανοιχτούς ουρανούς και ευνοϊκούς ανέμους.

Η λαγάνα που συνηθίζουμε να καταναλώνουμε την Καθαρά Δευτέρα, παραπέμπει

στα «άζυμα» της Παλαιάς Διαθήκης. Ταυτόχρονα ξεκινά και η πνευματική

κάθαρση με τις λειτουργίες της Σαρακοστής.

Το πέταγμα του αετού, είναι ένα έθιμο μεταγενέστερο. Η Καθαρά Δευτέρα ταυτίζεται με τα Κούλουμα που είναι ομαδική έξοδος στην εξοχή με νηστήσιμα και θαλασσινά για διασκέδαση και φαγοπότι. Επειδή τα Κούλουμα γινόντουσαν αρχικά στην Αθήνα και μάλιστα στους Στύλους του Ολυμπίου Διός, γι’ αυτό λέγεται πως ετυμολογικά η λέξη Κούλουμα προέρχεται από τη λατινική λέξη columna, που σημαίνει κολόνα.

«…Είδες ποτέ σου πολιτεία να σηκώνεται ψηλά; Δεμένη από χιλιάδες σπάγκοι ν' ανεβαίνει στα ουράνια; Ε, λοιπόν, ούτε είδες ούτε θα μεταδείς ένα τέτοιο θάμα. Αρχινούσανε την Καθαρή Δευτέρα -ήτανε αντέτι- και συνέχεια την κάθε Κυριακή και σκόλη, ώσαμε των Βαγιών. Από του Χατζηφράγκου τ' Αλάνι κι από το κάθε δώμα κι από τον κάθε ταρλά του κάθε μαχαλά της πολιτείας, αμολάρανε τσερκένια. Πήχτρα ο ουρανός. Τόσο, που δε βρίσκανε θέση τα πουλιά. Για τούτο, τα χελιδόνια τα φέρνανε οι γερανοί μονάχα τη Μεγαλοβδομάδα, για να γιορτάσουνε την Πασχαλιά μαζί μας.

Ολάκερη τη Μεγάλη Σαρακοστή, κάθε Κυριακή και σκόλη, η πολιτεία ταξίδευε στον ουρανό. Ανέβαινε στα ουράνια και τη βλόγαγε ο Θεός. Δε χώραγε το μυαλό σου πώς μπόραγε να μένει κολλημένη χάμω στη γης, ύστερ΄από τόσο τράβηγμα στα ύψη. Και όπως κοιτάγαμε όλο ψηλά, τα μάτια μας γεμίζανε ουρανό, ανασαίναμε ουρανό, φαρδαίνανε τα στέρνα μας και κάναμε παρέα με αγγέλοι. Ίδια αγγέλοι κι αρχαγγέλοι κορονίζανε ψηλά. Θα μου πεις, κι εδώ, την Καθαρή Δευτέρα, βγαίνουνε κάπου εδώ γύρω κι αμολάρουνε τσερκένια. Είδες όμως ποτέ σου τούτη την πολιτεία ν' αρμενίζει στα ουράνια; Όχι. Εκεί, ούλα ήταν λογαριασμένα με νου και γνώση, το κάθε σοκάκι δεμένο με τον ουρανό.

Αυτά είχα να σου πω. Ήτανε θάμα να βλέπεις ολάκερη την πολιτεία ν' ανεβαίνει στα ουράνια. Να, για να καταλάβεις, ξέρεις το εικόνισμα, που ο άγγελος σηκώνει την ταφόπετρα, κι ο Χριστός βγαίνει από τον τάφο κι αναλήφτεται στον ουρανό, κρατώντας μια πασχαλιάτικια κόκκινη παντιέρα; Κάτι τέτοιο ήτανε…»
Κοσμάς Πολίτης, «Στου Χατζηφράγου», Βιβλιοπωλείο της Εστίας, Α΄ Κρατικό βραβείο μυθιστορήματος 1964

[φωτογραφίες απ' το διαδίκτυο]